Đậu đen – thực phẩm và thuốc quý

Đậu đen là thực phẩm rất quen thuộc dùng để nấu chè, nấu cháo, làm món giải khát trong những ngày hè… Tuy nhiên, ít người biết đậu đen cũng là một vị thuốc rất phổ biến trong Đông y, có nhiều tác dụng quý phòng trị bệnh.

Hạt đậu đen giàu chất dinh dưỡng: protid 24,2%, lipid 1,7%, glucid 53,3%, tro 2,8%; các khoáng chất: calcium, phosphor, sắt; caroten, các vitamin: B1, B2, PP…; nhiều acid amin cần thiết. Ngoài ra còn có genistin, chrysanthemin các soyayasaponin I, II, III và stigmasterol.

Vỏ hạt chứa nhiều anthoxianozid, flavonol. Nghiên cứu trên động vật cho thấy có mối liên quan giữa chế độ ăn giàu flavonol và giảm nguy cơ ung thư vú nhưng chưa được chứng minh ở người.

Theo Đông y, đậu đen vị ngọt, bình; vào tỳ, thận. Tác dụng hoạt huyết lợi thuỷ, khu phong giải độc. Trị vàng da phù nề, đầy trướng bụng ngực, gân cơ co cứng, viêm sưng do ngộ độc thuốc và hoá chất…

dau den thuc pham va thuoc quy 4c0dc2

Nước đậu đen rất tốt cho người phù nề nặng cả ở hai chân và bụng.

Đậu đen vừa là thực phẩm, vừa là phụ liệu chế thuốc và làm thuốc

Thực phẩm: xôi đỗ đen, chè đỗ đen. Những người ăn chè đỗ đen thì nước tiểu thường trong và nhiều hơn.

Làm phụ liệu chế biến thuốc: Đậu đen nấu với hà thủ ô hạn chế tác dụng phụ và tăng tác dụng bổ thận thuỷ, làm giảm đắng chát của hà thủ ô.

Nguyên liệu chế biến đậu xị: đậu đen đồ chín, ủ lên men có màu vàng, phơi hay sấy khô thành vị thuốc đậu xị (đạm đậu xị, đậu thị). Tuỳ theo cách ủ men với các phụ liệu (thanh cao, dâu…) mà có đậu xị chất lượng khác nhau. Đậu xị có các chất dinh dưỡng như đậu đen đồng thời có men mốc, xanthine, hypoxanthine.

Đậu xị vị đắng tính hàn, vào kinh phế và vị. Tác dụng tán nhiệt giải biểu, điều hoà dạ dày, trừ chứng bứt rứt. Tùy cách chế mà tính vị có thể đắng hàn hay cay ôn. Đắng hàn dùng cho các chứng cảm mạo phong nhiệt hoặc tim hồi hộp không ngủ ( Thang chi tử thị); cay ôn dùng cho các chứng cảm mạo phong hàn ( Thang thông thị).

Một số cách dùng đậu đen làm thuốc

Trị phong nhiệt (phát sốt, sợ gió, nhức đầu hoặc trong ngực nóng khó chịu); làm thuốc bổ khí, chữa can thận hư yếu suy nhược, thiếu m.áu: ngày dùng 20 – 40g ở dạng luộc, nấu chè hay đồ để ăn.

Làm thuốc giải độc ba miêu, ba đậu.

Các bài thuốc của Tuệ Tĩnh có dùng đậu đen

Chữa đau bụng dữ dội: đậu đen 50g sao cháy sắc với rượu hoặc sắc với nước, sau đó cho thêm ít rượu để uống.

Chữa lưng sườn đau nhức: đậu đen 200g ngâm trong rượu, uống hàng ngày, mỗi lần 1 ly nhỏ trong bữa ăn.

Chữa liệt dương: đậu đen sao già, đổ rượu vào ngâm, uống hàng ngày, mỗi lần một ly nhỏ trong bữa cơm.

Chữa sau khi đẻ bị trúng gió, hoặc chân tay tê cứng, chóng mặt xây xẩm: đậu đen 300g sao cháy đến khi bốc khói, đổ 500ml rượu ngâm qua 1 ngày, lấy rượu ra uống dần; sau khi uống, đắp chăn cho ra mồ hôi.

Chữa can hư, mắt mờ, ra gió chảy nước mắt: đậu đen đồ chín, thêm mật bò đực vào, để nơi thoáng gió cho khô. Uống ngày 2 – 3 lần, mỗi lần 27 hạt.

Tiêu khát do thận hư (khát nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều, nước tiểu vàng đỏ, đục như cao như mỡ, sắc mặt đen, tai sém, người dần dần gầy khô): đậu đen, thiên hoa phấn lượng bằng nhau tán nhỏ mịn, làm viên hoàn. Khi uống dùng nước sắc đậu đen làm thang.

Món ăn thuốc có đậu đen

Nước đậu đen: đậu đen vo sạch, cho vào nồi, đổ nước nấu đặc nhuyễn, ăn cả nước. Dùng tốt cho người phù nề nặng cả ở hai chân và bụng.

Nước sắc đậu đen cam thảo: đậu đen 100g, cam thảo 10g. Hai thứ sắc đặc lấy nước uống. Thích hợp cho người phù chân thiểu dưỡng (phong độc cước khí), giải độc do trúng các độc dược, tiểu dắt tiểu buốt, vàng da phù thũng.

Đậu đen hầm long nhãn đại toán: đậu đen 100g, đại toán (tỏi già) 30g, long nhãn nhục 30g. Đại toán thái lát, cùng với đậu đen, long nhãn và nước lượng thích hợp hầm nhừ, khi ăn cho thêm đường. Ngày 1 lần. Đợt dùng 3 – 7 ngày. Dùng tốt cho người bị phù do nhiễm độc thai nghén.

Đậu đen ích mẫu trứng gà: đậu đen 30g, ích mẫu thảo 30g, trứng gà 2 quả, giấm ăn 20ml. Đậu đen, ích mẫu thảo, trứng gà cho vào nồi, đổ nước đun sôi. Trứng chín bóc bỏ vỏ, đun tiếp cho đậu đen nhừ; vớt bỏ ích mẫu thảo, hoà giấm vào. Ăn trứng và nước đậu đen ích mẫu. Ngày 1 lần, đợt 5 – 7 ngày. Trị bế kinh thống kinh.

Tim lợn hầm tương đậu xị: tim lợn 1.000g, đậu xị 50g, hành, gừng, tương, dấm, rượu nhạt, các gia vị vừa đủ. Tim lợn rửa sạch, thêm ít nước và các gia vị, hầm nhỏ lửa cho chín nhừ cạn nước, tắt bếp để nguội, thái lát mỏng, ăn. Dùng tốt cho người tâm huyết hư, hồi hộp lo âu; phụ nữ sau sinh hồi hộp tim nhịp nhanh, lo âu xúc cảm.

Theo BS. Tiểu Lan/SK&ĐS

Những người ‘cấm kỵ’ uống nước đậu đen, cần biết để khỏi m.ất m.ạng

Nước đậu đen chứa nhiều chất dinh dưỡng, nhiều người truyền tai nhau uống thường xuyên hàng ngày để giải nhiệt, thanh lọc cơ thể. Tuy nhiên theo các BS, không phải ai cũng có thể uống được loại nước này, thậm chí có thể còn gây nguy hiểm.

nhung nguoi cam ky uong nuoc dau den can biet de khoi mat mang 1ffd2c

Ảnh minh họa: Internet

Theo TS.BS Phan Bích Nga, Giám đốc Trung tâm Khám tư vấn Dinh dưỡng t.rẻ e.m (Viện dinh dưỡng Quốc gia), nước đậu đen là một loại nước uống dinh dưỡng nhưng khi dùng cần có những lưu ý nhất định.

Thứ nhất, không thể dùng loại nước này để thay thế cho nước uống hàng ngày bởi sẽ làm ảnh hưởng tới khả năng hấp thu của các chất trong cơ thể. Đặc biệt đối với trẻ nhỏ trong những ngày nắng nóng mẹ dùng nước đậu đen cho con uống thay nước có thể khiến cho trẻ không hấp thu được dinh dưỡng dẫn tới thấp còi, suy dinh dưỡng.

Bên cạnh đó, đậu đen thuộc vào nhóm thực phẩm có chứa nhiều phytat, chất này gây cản trở cho việc hấp thu của các khoáng chất như sắt, kẽm, đồng, phốt pho… Nếu cơ thể kém hấp thu các vi chất trên sẽ dẫn tới thiếu m.áu, loãng xương. Phytat nhiều có thể ức chế một số enzyme tiêu hóa.

nhung nguoi cam ky uong nuoc dau den can biet de khoi mat mang 996512

Người già, t.rẻ e.m hay người có thể trạng yếu, hệ tiêu hóa không khỏe sẽ khó tiêu thụ lượng protein cao trong đậu đen, nếu dùng đậu đen có thể gây ra vấn đề về tiêu hóa, đầy bụng, đau bụng. Ảnh minh họa: Internet

Cũng theo vị lương y này không phải ai cũng có thể dùng được nước đậu đen để giải nhiệt trong những ngày hè. Người mắc bệnh viêm đại tràng, người tùy vị hư người đi ngoài phân lỏng, tiêu chảy, tiêu hóa kém không dùng đậu đen. Trong trường hợp muốn dùng thì nên rang hạt đậu đen để ôn ấm vị và dùng với số lượng ít, thưởng thức là chính.

“Trẻ nhỏ thường xuyên bị đái dầm do bàng quang hàn không nên cho trẻ uống nước đậu đen. Nếu uống nhiều sẽ làm cho trẻ đi tiểu nhiều hơn. Trẻ nhỏ thường xuyên đi phân lỏng, tiêu hóa kém tuyệt đối không dùng nước đậu đen”, lương y Bùi Hồng Minh nói.

Những người có cơ thể hàn lạnh

Những người có các biểu hiện về sức khỏe như mệt mỏi, tứ chi lạnh, đi ngoài phân lỏng hay tiêu chảy thì không nên dùng đậu đen.

Những đối tường này nếu ăn đậu đen sẽ làm trầm trọng thêm các dấu hiệu không tốt nêu trên, tệ hơn là có thể gây ra các loại bệnh khác.

Người đang trong quá trình dùng thuốc

Đậu đen có tác dụng giải độc vì trong thành phần của nó chứa các loại photpho hữu cơ, protein, các kim loại nặng có thể kết hợp thành các chất kết tủa.

Người đang trong quá trình sử dụng nhiều loại thuốc, khi ăn đậu đen có thể làm các thành phần trong đậu phản ứng với các thành phần của thuốc làm giảm tác dụng của thuốc chữa bệnh.

Do đó, để biết bạn có thể ăn đậu đen không, hãy xin ý kiến từ bác sĩ điều trị.

nhung nguoi cam ky uong nuoc dau den can biet de khoi mat mang 70c5b1

Người đang trong quá trình sử dụng nhiều loại thuốc, khi ăn đậu đen có thể làm các thành phần trong đậu phản ứng với các thành phần của thuốc làm giảm tác dụng của thuốc chữa bệnh. Ảnh minh họa: Internet

Người già và t.rẻ e.m (những người có thể trạng yếu)

Hàm lượng protein trong đỗ đen rất cao, thậm chí còn cao hơn lượng protein chứa trong thịt gà.

Trong quá trình tiêu hóa các phân tử protein buộc phải chuyển hóa thành peptide dưới tác động của enzym và axit amin thì cơ thể chúng ta mới có thể hấp thụ được.

Người già, t.rẻ e.m hay người có thể trạng yếu, hệ tiêu hóa không khỏe sẽ khó tiêu thụ lượng protein cao trong đậu đen, nếu dùng đậu đen có thể gây ra vấn đề về tiêu hóa, đầy bụng, đau bụng.

Ngoài 3 đối tượng đã nêu phía trên, những người mắc bệnh thận nặng cũng không nên ăn đậu đen vì có thể làm bệnh nặng hơn. Ngoài ra người dị ứng với loại thực phẩm này cũng nên tránh sử dụng.

Lưu ý khi sử dụng nước đậu đen

Món đậu đen rang gây nhiệt, ăn nhiều dẫn đến bốc hóa, nên sử dụng với một lượng phù hợp.

Không nên kết hợp đậu đen với rau bina, sữa, đậu thầu dầu, ngũ sâm…

Để tốt cho sức khỏe các chuyên gia khuyên nên dùng nước đậu đen như một thứ nước uống thưởng thức. Đối với người khỏe mạnh không có bệnh lý như đã kể trên ngày uống một ly là đủ. Người có bệnh lý tiêu hóa chỉ nên dùng tuần 1-2 ly. Trẻ nhỏ dưới một t.uổi không nên sử dụng nước đậu đen, trên một t.uổi sử dụng với mức vừa phải.

QUẢNG AN (TỔNG HỢP)

Theo T.iền phong

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *