Mới đây, 2 người bị ngộ độc vitamin A tại nhà được đưa vào Trung tâm Y tế huyện Thanh Thủy (Phú Thọ) trong tình trạng nôn, đau đầu, khó thở, co quắp tay chân.
Vậy vitamin A tự ý uống có thể gây ngộ độc, làm sao để nhận biết?
Vitamin A có lợi ích gì đối với sức khỏe?
Vitamin A là một vi chất dinh dưỡng quan trọng đối với sức khỏe con người. Cơ thể người không tự tổng hợp được vitamin A mà phải hấp thụ qua thực phẩm hoặc bổ sung bằng các thực phẩm chức năng.
Vitamin A là vitamin tan trong chất béo, là chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể trong việc duy trì chức năng của biểu mô, hỗ trợ thay thế tế bào da, tăng cường thị giác. Vitamin A bao gồm một nhóm hợp chất retinol, retinal và retinyl esters. Có hai dạng chính của vitamin A trong thực phẩm:
Vitamin A đã chuyển đổi: Gồm retinol và retinyl ester, được tìm thấy trong thực phẩm có nguồn gốc động vật như sữa, trứng, gan và cá.
T.iền chất vitamin A: Bao gồm các carotenoid, được tìm thấy trong các loại dầu và các thực phẩm có nguồn gốc thực vật như trái cây, rau cải…
Vitamin A có vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe của mắt, đó là duy trì sức khỏe của giác mạc và kết mạc, bảo vệ mắt khỏi tổn thương, ngăn ngừa các bệnh về mắt như thoái hóa điểm vàng do t.uổi tác, đục thủy tinh thể.
Thiếu vitamin A có thể dẫn đến các vấn đề về thị lực và đặc biệt nguy hiểm ở t.rẻ e.m. WHO đã nêu rõ về tình trạng mù lòa ở t.rẻ e.m liên quan đến thiếu hụt vitamin A. Do đó, nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam thường có các chương trình bổ sung vitamin A đã được triển khai để giảm nguy cơ này.
Ngoài ra, vitamin A còn vai trò quan trọng trong việc nâng cao hệ thống miễn dịch của cơ thể. Tham gia vào nhiều khía cạnh của hệ miễn dịch, bao gồm cả việc kích thích sự phát triển và hoạt động của tế bào miễn dịch. Các t.iền chất của vitamin A như beta-carotene, alpha-carotene và beta-cryptoxanthin có khả năng chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ cơ thể khỏi tác động của các gốc tự do gây hại, có thể giúp làm chậm quá trình lão hóa, bảo vệ cơ thể khỏi một số loại ung thư.
Vitamin A là một vi chất dinh dưỡng quan trọng đối với sức khỏe con người.
VitaminA dùng không đúng có thể gây ngộ độc
Thông thường vitamin A được hấp thụ qua thực phẩm ăn uống hàng ngày. Trường hợp cần bổ sung sẽ được chỉ định của các bác sĩ. Nếu tự ý sử dụng vitamin A không đúng chỉ dẫn về liều lượng của các bác sĩ có thể dẫn đến tình trạng ngộ độc nghiêm trọng.
Trên thực tế uống vitamin A khi cơ thể bị thiếu hụt vitamin A thì đối tượng có thể phải bổ sung là phụ nữ mang thai hoặc cho con bú và người mắc các vấn đề sức khỏe, cụ thể:
– Thiếu hụt vitamin A: Nếu bạn có triệu chứng của thiếu hụt vitamin A, chẳng hạn như khó thở vào ban đêm, rối loạn thị lực, da khô.
– Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú: Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú cần bổ sung đủ lượng vitamin A để hỗ trợ sự phát triển của thai nhi và trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, việc bổ sung vitamin A trong trường hợp này nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.
– Mắc các vấn đề sức khỏe cụ thể: Các tình trạng sức khỏe như bệnh tiểu đường, bệnh viêm nhiễm mạn tính, hoặc tình trạng yếu thế miễn dịch có thể ảnh hưởng đến sự hấp thụ và sử dụng vitamin A của cơ thể.
– Ở t.rẻ e.m, theo khuyến nghị của Bộ Y tế, một năm có 2 đợt (đợt 1 ngày 1 và 2/6, đợt 2 ngày 1 và 2/12) bổ sung vitamin A liều cao cho trẻ, nhằm phòng các bệnh về mắt như mù lòa, quáng gà. Trẻ chỉ uống được vitamin A liều cao ở các trạm y tế.
Việc tự ý bổ sung vitamin A quá mức cần thiết sẽ gây nhiều hệ lụy, ngộ độc, ảnh hưởng gan, thậm chí t.ử v.ong. Ở người lớn nếu dùng vitamin liều cao trên 1.500.000 đơn vị/ngày, t.rẻ e.m trên 300.000 đơn vị/ngày sẽ nguy cơ ngộ độc cấp sau khi uống thuốc từ 4 – 6 giờ. Trường hợp dùng liều cao trên 100.000 đơn vị/ngày liên tục trong 10 – 15 ngày có nguy cơ ngộ độc với các triệu chứng điển hình tiêu chảy, gan to, da đổi màu, tăng calci, phù. Trẻ nhỏ ngộ độc có nguy cơ tăng áp lực nội sọ, ù tai…
Sử dụng vitamin A liên tục kéo dài gây hại cho gan, thậm chí có nguy cơ dẫn đến xơ gan. Nếu sử dụng liều cao hơn sẽ ngộ độc nặng.
Thông thường vitamin A có trong thực phẩm như gan, thịt, cá, trứng, sữa, Các loại rau quả màu xanh, vàng, đỏ đậm như bông cải xanh, cà rốt, bí đỏ, đu đủ, gấc, rau dền… có chứa nhiều provitamin A carotenoid (chủ yếu là beta carotene). Ngoài ra, vitamin A còn có trong sữa mẹ, đặc biệt sữa non. Do đó, trong vòng 6 tháng đầu đời, trẻ bú mẹ hoàn toàn không cần bổ sung vitamin này.
Tóm lại: Cho dù vitamin A có vai trò rất quan trọng đối với cơ thể, nhưng chúng ta không được tự ý sử dụng vitamin A một cách tùy ý. Nếu nghi ngờ thiếu hụt vitamin A cần đưa đi khám bác sĩ chuyên khoa để xác định liều bổ sung phù hợp.
Tự ý bổ sung vitamin, hai người phải đi cấp cứu vì khó thở
Sau khi uống 4 viên vitamin A, chị V (43 t.uổi) và cháu M (17 t.uổi) thấy đau đầu, khó thở, nôn, chân tay co quắp phải vào TT Y tế huyện Thanh Thủy, Phú Thọ cấp cứu.
Theo BSCKI Phùng Thị Thúy Nga, Khoa Cấp cứu hồi sức tích cực và Chống độc, Trung tâm Y tế huyện Thanh Thủy, 2 bệnh nhân trên bị ngộ độc vitamin A, rất may đã được phát hiện và xử trí kịp thời. Nếu xử trí muộn có thể dẫn đến tình trạng suy gan, suy thận.
Được biết, chị V. và cháu M. đã uống 4 viên vitamin A vào buổi sáng. 30 phút sau khi uống vitamin A, cả hai có dấu hiệu ngộ độc vitamin A.
Khoảng 1 giờ trước khi vào viện, một người xuất hiện tình trạng khó thở, chân tay co quắp, người còn lại tiếp tục nôn và đau đầu nhiều.
Gia đình đưa người bệnh đến trạm y tế gần nhà xử trí cấp cứu rồi chuyển đến Trung tâm Y tế huyện Thanh Thủy điều trị với chẩn đoán theo dõi ngộ độc vitamin A.
Nên bổ sung vitamin A qua các loại rau quả màu đỏ như cà rốt, cà chua, dưa hấu, đu đủ…
Vitamin A là loại vitamin tan trong dầu, có tác dụng bảo vệ mắt, chống quáng gà và bệnh khô mắt, tăng cường sức đề kháng của cơ thể chống lại các bệnh n.hiễm t.rùng. Tuy nhiên, việc bổ sung vitamin A với lượng lớn hoặc kéo dài sẽ dẫn đến việc cơ thể bị dư thừa gây nguy cơ ngộ độc, làm tăng áp lực nội sọ dẫn đến buồn nôn, nôn, đau đầu… Trẻ nhỏ khi bị ngộ độc vitamin A liều cao cấp tính có thể bị co giật, thóp phồng, nôn… Do đó, bác sĩ Thúy Nga khuyến cáo người dân tuyệt đối không tự ý sử dụng vitamin A khi không có chỉ định.
Theo TS Nguyễn Thị Lâm, nguyên Phó Giám đốc Viện Dinh dưỡng Quốc gia, không chỉ có vitamin A, các loại vitamin và khoáng chất khác tuy là một trong những yếu tố cần thiết cho sự phát triển của cơ thể, đặc biệt là t.rẻ e.m, nhưng không thể tự ý bổ sung khi chưa được tham khảo ý kiến của bác sĩ vì có thể gây thừa vitamin do sử dụng quá liều. Những ảnh hưởng của sức khỏe gồm:
Thừa Vitamin B6 có thể dẫn tới viêm đa dây thần kinh, giảm trí nhớ, giảm tiết prolactin.
Thừa Vitamin D có thể làm cho trẻ chán ăn, mệt mỏi, nôn, dày màng xương, có trường hợp có thể bị thiểu năng, kém trí tuệ. Có trường hợp bổ sung Vitamin D quá nhiều có thể gây suy thận và t.ử v.ong rất nhanh.
Thừa sắt dẫn đến gan nhiễm sắt, tim nhiễm sắt dẫn đến suy tim
Thừa kẽm dẫn đến biếng ăn, nôn, rối loạn tiêu hóa…
